دومین نشست معرفتی با حضور حجت الاسلام امینی نژاد برگزار شد.
ایشان در صدد جواب به این مسئله برآمدند که در بعد علمی امام چه چیزی وجود داشت که ایشان را کشاند به اصلاح اجتماعی؟
ایشان در جواب، سخن خود را با تعریف نهاد حوزه علمیه آغاز کردند که با سه مؤلفه می‌توان حوزه را تعریف کرد. نهاد حوزه علی القاعده هدفش تربیت عالم ربانی مصلح است.
مؤلفه اول، عالم بودن است. حوزه یا طلبه اگر در ناحیه علم کم بگذارد، از ماهیت خودش دور شده است.
امروزه از ناحیه‌های زیستی و طبیعی شبهات زیادی به دین وارد میشود. چه کسی غیر از حوزه در برابر آن وظیفه دارد که با ابزار علم پاسخ بدهد؟
علم یکی از عناصر بسیار مهم در تمدن اسلامی ست. به عنوان مثال طب سنتی و اسلامی یکی از شاخه‌هایی ست که احیاء آن میتواند ضربه مهمی به تمدن مدرن بزند و در تمدن اسلامی نقش ایفا کند.
ما در جایگاه مطالعات انسانی ایستاده‌ایم آن هم از دیدگاه انبیاء. علوم انسانی شأنشان رهبری جهان است. غرب با تغییر علوم انسانی‌اش صنعت و علوم طبیعی و ریاضی و… را تغییر داد. امروزه مشکلات آنها هم در ناحیه علوم انسانی است.
طلبه باید جایگاه خود را قدر بداند و سرش را بالا بگیرد.
ایشان درتوضیح مؤلفه دوم فرمودند:
امروزه در دنیا محققینی وجود دارند که شاید بیش از ما در مسائل اسلامی کار میکنند. پژوهش‌های دینی در دنیا کم نیست. ولی تحقیق‌ها در دنیا در فضای سایِنس و سکولار انجام میشود. پژوهش‌گرها مقید به دین نیستند و فقط در دین تحقیق میکنند.
کاری که ما می‌خواهیم انجام دهیم این است که می‌خواهیم اسلام در خودمان پیاده کنیم. باید معنویت را در خودمان بپرورانیم.
این مشخصه نهاد حوزه است. فقط پژوهش دین نیست. اگر زندگی ما تغییر نکند، احساس تناقض می‌کنیم. باید بر اساس پژوهش‌های دینی خودمان را بسازیم.
ایشان در تبیین عنصر سوم یعنی اصلاح اجتماعی فرمودند:
اگر کسانی در حوزه اینگونه نباشند، علامت سوال است که چرا اینگونه نیستند؟
عالم دینی نمی‌تواند نسبت به پیرامون خود بی‌اعتنا باشد. درحوزه ها عنصر اول و دوم پابرجاست ولی به حوزه سوم ضربات جدی زده‌اند. امام آمد و اوضاع را بهم زد و عنصر سوم را احیاء کرد.
امروزه هم تلاشهای زیادی هست که عنصر سوم را تضعیف کنند. این عنصر درعمق حوزه وجود ندارد.
وقتی تعریف دقیق حوزه مشخص شود واضح میشود که حرکت حوزه منطبق بر حرکت انبیاء است. این اصل نهاد حوزه است و حتی مطالبه و انتظار مردم هم از علمای دین این است که عالمانی باشند مهذب و دارای کارکرد مصلحانه اجتماعی.
ایشان در ادامه راجع به شخصیت امام بزرگوار فرمودند: حضرت امام حقیقتا یک شخصیت حوزوی بود در استمرار حرکت انبیاء.
یکی از ابعاد علمی امام این بود که ایشان دین را به عنوان یک بسته کامل درنظر داشت که باید تمام ابعاد نیازمندی‌های بشر را تأمین کند. دین مساوی با فقه و اصول نیست. دین یعنی حقیقت، طریقت و شریعت. دین و دنیا و آخرت در کنار هم. فقط آخرت نیست. امام اعتقاد دارد که دین باید برای دنیای ما برنامه داشته باشد. اعتقاد دارد که دین هم برای ابعاد فردی است و هم برای ابعاد اجتماعی.
یکی از ابعاد شخصیت امام، به شدت امتدادی بودن ایشان است. بنده شخصیتی امتدادی‌تر از ایشان سراغ ندارم. امام بسیار به مسائل علمی امتداد می‌بخشید. در دستگاه ذهنی امام فقه با اخلاق و علوم بنیادی دیگر در ارتباط است و اینها را کنار هم معنا می‌کند. بخش‌های مختلف با هم سازگارند.
حضرت امام مجتهد در تمام عرصه‌های منقول و معقول (فقه واصول و فلسفه و عرفان) است.
غربی ها بسیار به حرفهای بنیادی امتداد می‌دهند. آنها از حرفهای فلسفی کانت و… مکاتب هنری و… استفاده کرده‌اند.
جهان بینی ما همه چیز را رقم می‌زند.
حجت الاسلام امینی نژاد ولایت فقیه را به عنوان یک مثال برای امتداد اندیشه دینی امام مطرح کرده و فرمودند: ولایت فقیه از دل اندیشه عمیق امام بیرون آمده است. روایاتی که امام آورده اصل استدلال ایشان نیست. ایشان تمام معارف دین را امتداد دادند و به ولایت فقیه رسیدند.
ایشان برای اصل امتداد اندیشه در ساحت زندگی اجتماعی، نهاد خانواده و عزاداری مطرح نمودند: خانواده، طرح تربیتی ادیان است برای بشر. وگرنه می‌توانست طور دیگری اعتبار شود. این از طراحی‌های دین است. دین آمده دنیای ما را به شکل عالی بسازد.
نهاد روضه و عزاداری برای اباعبدالله نهادی‌ست که امام صادق در یک حرکت تربیتی و سیاسی رقم زدند. وگرنه سیاه پوشیدن و عزاداری و… کراهت دارد.
هم باید جهاد علمی انجام دهیم و هم ناظر به مسائل روز باشیم و هم اینکه اقدام اجتماعی متناسب با فضای تحصیل را در برنامه خودمان داشته باشیم. ساخت شخصیت بسیار مهم است. اگر بخواهیم در صحنه حضور پیدا کنیم باید بخش های مختلف شخصیت ما همراهی کند. این نیاز به کار دارد.
بسیاری از شخصیت‌های حوزوی ۲۰، ۳۰ سال درس می‌خوانند و بعد بلد نیستند کار کنند. باید این فضاها را با هم مدیریت کرد.
بی‌مایه فطیر است اما اینطور نیست که هر کسی‌که مایه دارد، نون خوب به مردم تحویل می‌دهد. طلبه باید با فضای کار میدانی آشنا شود.
باید شخصیت جامع درست کرد. ما به شخصیت‌های جامع در ابعاد کوچک هم لازم داریم مثلا برای امامت جمعه. حتما این نیست که در سطح حضرت امام، جامع بشویم.
