«گفت و گو با حجت الاسلام سید محمد مطلبی پور»
اشاره: موسسه تبلیغی میقات جوانان انقلاب اسلامی در آبان ماه سال ۱۳۸۶ شروع به فعالیت میکند.
هدف این موسسه کار تبلیغی در میان سه گروه تاثیرگذار جامعه یعنی طلاب، دانشجویان و نیروهای مسلح است. به گفته حجت الاسلام مطلبی پور، میقات فقط در همین سه حوزه فعالیت میکند. کار با فعالیت ۸۰ طلبه شروع شد و حالا حدود ۱۱۰۰ طلبه به صورت مستقیم و پراکنده در حال فعالیتند. طلبه ها در ۴۶ رشته مختلف آموزش میبینند و به تبلیغ اعزام میشوند.
ابعاد حوزه علمیه با توجه به رسالت و هدف این نهاد چیست؟
حوزه میتواند چند بُعد داشته باشد. یک بعد استخراج سبک زندگی و احکام اسلامی از متون اسلام و بُعد دیگر رساندن برنامه اسلام به گوش مردم. بُعد دوم رسالت فضاهای تبلیغی است که علوم، نظرات و برنامههای اسلام را به مردم انتقال دهند و مردم را نسبت به دستورات و برنامههای اسلام آگاه کنند.
در یک نگاه مشخص است که حوزه علمیه در باب تولید علوم اسلامی تا یک حدی وارد شده است که البته میزان عملکرد مردم به دستورات اسلام که در حوزهی علمیه استخراج می شود نسبت به میزان علومی که استخراج شده است خیلی کم است؛ یعنی اگر اسلام راجع به تمام جوانب زندگی انسان، برنامهای ارائه داده باشد و حوزه علمیه بیست درصد این برنامه جامع و کامل را استخراج کرده باشد، میزان اطلاع و عملکرد مردم، کمتر از یک درصد خواهد بود!
کمترین میزان تولید علم در مباحثِ ازدواج، خانواده و تربیت فرزند اتفاق افتاده است. چرا برنامه سمت خدا پربیننده‌ترین برنامه تلویزیونی میشود؟ درحالیکه؛ مثل بانکداری اسلامی نیاز به یک تولید علم آنچنانی هم ندارد! وقتی متن روایات اهل بیت علیهم السلام را به گوش مردم برسانیم، چقدر برایشان غریب و جدید است! میگویند: اسلام راجع به این موضوع هم حرف دارد؟! به نظر من حوزه علمیه در انتقال مفاهیم دینی و تبلیغ برای مردم، کمکاری کرده است.
پس رسالت حوزه؛ یعنی تولید علم و احکام دینیِ آن و انتشار نظرات و برنامههای دین اسلام در بین مردم.
دیدگاه حوزه علمیه امروز با دیدگاه آیه نفر راجع به مردم چه تفاوتی دارد؟
زنده نگه داشتن دین به دست مردم است. اگر مردم به دین عمل نکنند، دین پویایی خودش را از دست خواهد داد و کارکرد دین از بین می‌رود و لذا مردم نقش جدی در زنده نگه داشتن دین دارند. بقا و استمرار دین به دست مردم اتفاق میافتد. مردم امامت ائمه طاهرین علیهم السلام را نپذیرفتند، لذا امیرالمومنین(ع) ۲۵ سال خانه نشین شدند؛ یعنی در صورت عدم پذیرش مردم، امامت ما که از اصول دین ما محسوب می شود، در جامعه محو می شود، لذا قوام دین به پذیرش و عمل کردن مردم است. البته نقش علما و بحث تولید و ترویج علوم قبل از مردم مطرح می شود.
اگر مراد از حوزه، همان علما و بزرگان باشند؛ دیدگاهشان همان عمل کردن مردم به دین است. شهید مطهری میفرماید: «دین برای عمل کردن است و اگر کسی عمل نکند دیندار نیست ولو اسم او مسلمان و شیعه باشد!» اما یک نگاه دیگری هم براساس عملکرد حوزه تلقی میشود که حوزه دنبال مطالعهگری و ترویج فضای دینداری در جامعه نرفته است؛ یعنی حوزه فقط تولید علم و عالم کرده است؛ در حالیکه این علم به جامعه منتقل نشده است تا بتوان از جامعه، عمل کردن به دین را مطالبه کرد. البته حوزهی علمیه در مطالبه و پشتیبانی از نظام اسلامی به مفهوم واقعی کلمه که حضرت امام(ره) و حضرت آقا انتظار داشتند، غفلت کرده است! این؛ یعنی ضعف رفتاری حوزهی علمیه ی امروز ما. اگر شما پای صحبت هر یک از بزرگان حوزه بنشینید، قطعاً حرف بزرگان حوزه این است که این جزء ایدهآل‌ها و آرمانهای ماست که انقلاب اسلامی کاملاً بر اساس اصول اسلامی طراحی و عمل شود. ما در بسیاری از موضوعات، علم اسلامی آن را داریم، اما متأسفانه در جامعه عمل به علوم اسلامی نمیشود. اگرچه در بعضی از قسمتهای نرم افزاری و سخت افزاری، اصلاً تولید علم هم نداشتهایم! البته نگاه حوزه به لحاظ تئوری و نظری این نیست که ما تولید علم داشته باشیم، ولی ترویج را رها کنیم، ولی متاسفانه در عمل اینگونه دیده میشود که حوزه در تولید علم وارد شده است، ولی در ترویج علوم اسلامی در جامعه برنامهای نداشته و فعالیتی نکرده است.
در نسبت با مردم تعامل حوزه با نظام چه ضرورتی دارد؟
هنوز حوزوی‌ها مسئولیت سنگینی که حضرت امام(ره) و حضرت آقا روی آن تأکید می‌کنند را روی دوش خودشان احساس نمی‌کنند. فقط احساس می‌کنند جایگاهشان، جایگاه نقادی است. اصلاً احساس نمی‌کنند این نقد اولاً و بالذات به خودشان بر میگردد و دوماً و بالعرض بازگشتش به حکومت است. تا موقعی که ما این مسئولیت را جدا از خودمان بدانیم ؛یعنی تا موقعی که ما وزارت امور خارجه، وزارت کشور، وزارت ارشاد و… را جدای از خود حوزه بدانیم همان روش صرف نقادی را بدون توجه به پرورش نیروهای نخبه و متدین برای نقاط حساس مدیریتی و اجرایی کشور ادامه خواهیم داد؛ یعنی وظیفهی پرورش نیروهای نخبه برای این مسئولیتهای حساس به عهدهی حوزهی علمیه می باشد، در حالیکه حوزه صرفاً نقادی می کند و توجهی به این وظیفهی مهم ندارد؛ مثلاً مدیران ارشد صدا و سیما یکی از جدی‌ترین حرفهایشان این است که: چه محصول اسلامی تولید شده است که ما حمایت نکردیم؟! من نمی‌خواهم ضعف‌های مسئولین را نادیده بگیرم، ولی می‌خواهم بگویم یک مطلب جدیتری وجود دارد، اینکه ما باید برای موضاعات مختلف جامعه تولید علم و محصولات اسلامی کرده و افراد نخبهای را برایشان پرورش و ارائه داده باشیم و بعد از این دو مرحله، عمل و اجرای آن را مطالبه کنیم، لذا علت اینکه حوزه علمیه اینچنین شده است این است که فضای اداره کشور را عملاً از مسئولیت خودش جدا میداند. شما وقتی یک چیزی را برای خودت ندانی برایش برنامه ریزی هم نخواهی کرد. یک ساختار و معاونتی از حوزه بگویید که افرادی را به عنوان مدیران آینده کشور و انقلاب اسلامی پرورش می دهد؟! شهید مطهری ۴۵ سال پیش میفرمایند: «در حوزه برنامهریزی برای پرورش افراد نیست». اگر کسی به جایی رسید، همه تلاشها به گردن خودش بوده است.
جایگاه مردم در نگاه حوزه چه جوری است؟ رابطه مردم با امام به عنوان الگو چه تفاوتی با رابطه مردم در حوزه دارد؟
حضرت امام(ره) مردم را ولی نعمت می‌دانستند، لذا در مقابل مردم احساس مسئولیت میکردند. برای ارتقای اندیشه‌ها و ترویج اسلام ناب، از مردم مطالبه عمل به دین را هم دارد. ایشان مردم را به نحوی مسئول میدانند، ولی مردم در نگاه حوزه ولی نعمتان ما نیستند، بلکه در حوزه یک مدل خودبرتر بینی نسبت به مردم وجود دارد. در اینکه جایگاه و شأن روحانیت بالاتر از عوام است، حرفی نیست، اما آن شأنیت است نه فهم و درک، لذا ما اگر در این شأن قرار گرفتیم باید خودمان را مدیون مردم بدانیم. آیا وظیفه مردم تلاش برای ماست و ما وظیفهای در قبال آن‌ها نخواهیم داشت؟! امام خودش را یک خادم جدی و جوابگوی مردم میداند، اما ظاهراً مردم درنگاه حوزهی علمیه، وظایفی در قبال روحانیت دارند و روحانیت هیچ وظیفهای در مقابل مردم ندارد! حضرت امام(ره) خودش را مسئول می‌دانست؛ یعنی مردم در نگاه امام(ره) افرادی هستند که نسبت به حکومت مسئولند و امام هم خود را در قبال مردم وظیفهمند می داند، ولی متاسفانه این فضا در حوزه وجود ندارد.
راجع به مؤسسهی میقات بیشتر توضیح دهید ممنون میشویم.
علما و بزرگان ما زحمت فوق العادهای در تولید علوم اسلامی می‌کشند، در حالی که اگر این علوم به سمع مردم نرسد منجر به عمل نخواهد شد و این؛ یعنی رکود دین که متأسفانه حوزه در ترویج و تبیین علوم اسلامی ضعیف عمل کرده است، لذا برآن شدیم که در ترویج این علوم تولید شده از طرف علما، قدمی برداریم که این تصمیم به تأسیس مؤسسهی میقات انجامید. میقات بر اساس فرهنگ تبلیغی و ترویجی بنا شده است. حضرت آقا میفرمایند: ما باید برویم سراغ اقشار حساس و مؤثر و این دو قشر چه ویژگی دارند؟ حساس نسبت به انقلاب اسلامی، مؤثر نسبت به قشر غیر خودش. از بین اقشار مختلف جامعه، خصوصاً قشر جوان، میقات برای دو قشر خاص، دانشجویان و نیروهای مسلح، برنامه ریزی کرده است.
خیلی‌ها هستند ویژگی دوم را دارند اما شاید نسبت به انقلاب اسلامی هنوز حساس نشده اند؛ مثلاً جامعهی پزشکی ما در اقشار مختلف تأثیرگذار است، اما شاید هنوز آنطور که باید حساس نشده است، اما می‌بینیم طلاب، دانشجویان و نیروهای مسلح این سه ویژگی را دارند، لذا میقات در زمینهی تربیت مبلغ وارد شده است و کار تبلیغی، فرهنگی- نه به مفهوم سخنرانی، چون تبلیغ در اسلام با تعلیم فرق دارد-انجام می دهد. یکی از اشکالات جدی حوزه این است که تعلیم، مفهوماً جای تبلیغ را گرفته است؛ یعنی ما به مردم آموزش می‌دهیم، ولی کار ترویجی انجام نمی‌دهیم؛ یعنی یک سخنران، کار تعلیمی انجام داده است نه کار تبلیغی! اگر اسلام حشر و نشر با عالم را مصداق تبلیغ میداند، پیغمبراکرم(ص) افراد و صحابهی خودش را به نقاط مختلف اعزام میکردند تا با مردم نشست و برخاست کنند و عجین شوند که این، یعنی همان تبلیغ. تعلیم، بُعدی از ابعاد تبلیغ محسوب میشود نه تمام تبلیغ. میقات برای تبلیغ واقعی دین اسلام تشکیل شده است.
استقبال چطور بوده است؟
در میقات طلاب آموزش میبینند و برای عملیات‌های فرهنگی در دو قشر دانشجویان وپادگانهای نظامی فرستاده میشوند که الحمدلله با استقبال خوبی مواجه شدهایم.
شما در مؤسسه میقات در حال تربیت مبلغ برای فضاهای دانشجویی و نظامی هستید؟
بله، میقات در ۴۶ رشته برای مبلغان برنامه آموزشی دارد. میقات با ظرفیت ۸۲ طلبه در سال ۱۳۸۶ تأسیس شده است که اکنون ۱۱۳۰ نفر طلبه دارد. که تعداد ۴۶۵ نفر بسیار فعال هستند و مابقی یا در حال طی مراحل آموزشی هستند و یا فعالیتشان کم است.
اعضای میقات، چه مدت آموزش میبینند؟
البته که همیشه. هیچ وقت آموزش‌های ما تمام نمیشود. هدفگذاری میقات این است که هر مُبلغ حداقل یک تخصص را آموزش دیده باشد، لذا طلاب بعد از گذراندن یک تخصص، می توانند یک تخصص دیگر را شروع کنند. امروزه حدود ۳۶۰ دانشکدهی کشور، تحت پوشش میقات هستند. بنای ما براساس دانشکده است، نه دانشگاه، چون دانشکده‌های مختلف، مدل‌هایشان فرق میکند. فضای بچه‌های معماری با بچه‌های علوم انسانی کاملاً فرق دارد. حدود ۳۶۰دانشکدهی کشور که زیر مجموعهی دانشگاهها و دانشکده‌های مطرح کشور هستند و حدود۱۷۰ نقطهی نظامی کشور، زیر مجموعهی میقات قرار گرفتهاند. برنامههای مختلفی برای کادر نیروهای مسلح، خانواده‌ها و فرزندانشان داریم. برنامههای زیادی هم برای دانشجویان در قالب اردوی جهادی و آموزشی، فعالیت‌های خوابگاهی، تبلیغ چهرهبهچهره و برنامههای متنوع فرهنگی و تفریحی اجرا میشود.
تأمین مالی مجموعه ی مالی میقات چگونه است؟
مؤسسهی میقات با سه قشر طلاب، دانشجویان و نیروهای مسلح در ارتباط است، دانشگاه و نیروهای مسلح امکانات زیادی دارند، اما از لحاظ مالی به هیچ عنوان نمی‌توانند ما را تأمین کنند. به همین جهت ما بسیاری از کارهایمان را به صورت تناسبی جلو می‌بریم؛ یعنی به جای بودجه، امکانات می‌گیریم، مثلاً دانشگاه امام حسین(ع) اسکان رایگان می دهد، جای دیگری تأمین تغذیهی گروه را به عهده دارد، ارگان دیگری ایاب و ذهاب را متقبل میشود. هر ارگانی یک قسمتی از کار و هزینهها را متقبل می شود، لذا کارها با هزینه های کمتری انجام می شود.
توان شما نسبت به ظرفیت های موجود در فضای تبلیغی به معنایی که فرمودید چقدر است؟
سال گذشته برای هیجده هزار دانشجو در اردوی راهیان نور، خدمات فرهنگی و اجتماعی داشتیم. البته درخواست‌ها چندین برابر توان ماست. برای اردوهای کشور۶۹۲ نیروی تبلیغی درخواست شد که از توان ما خارج بود. طبق آخرین آمار حدود ۴۴۳ گروه جهادی طلاب، در قم فعال هستند. از این تعداد متأسفانه حتی پنج گروه هم نداریم که در دانشگاهها و نیروهای مسلح فعالیت کنند! عمدتاً در مناطق محرومِ فرهنگی، مثل روستاها و مدارس دانش آموزی هستند. البته تبلیغ در روستاها و مدارس هم لازم است، ولی باید تناسب رعایت شود؛ یعنی ۴۴۳ گروه جهادی نباید منحصر در تبلیغ دانش آموزی و روستایی باشند. اقشار فرهیختهی دانشگاهی و نظامی هم نیاز به معرفی و تبیین نظرات اسلان دارند. حضرت آقا میفرمایند: «عمدهی کارهای کشور گردن دانشجو و دانشگاهیان است. علت اینکه اینقدر من تأکید می‌کنم در فضای دانشجویی و دانشگاهی… این است که بسیاری از کارهای کشور، گردن این‌هاست. این‌ها قشر تأثیرگذار در کشور هستند. جریان ساز هستند، چه فرهنگ مثبت، چه فرهنگ منفی. بسیاری از هنجارشکنی‌ها از آنجا رقم می‌خورد».
متأسفانه از بین ۴۴۳گروه، به تعداد انگشتان یک دست هم نیستند که در دانشگاهها و نیروهای مسلح فعالیت کنند.
کلام آخر
حوزه برنامهای برای ما نداشته است و لذا خودمان باید برنامه ریزی کنیم. بزرگ‌ترین قشر جوان کشور، جامعه دانشگاهیان هستند که بیشترین تأثیرگذاری را از لحاظ فرهنگی و ضد فرهنگی در کشور دارند، ولی متأسفانه سهم چشمگیری از گروههای جهادی حوزه علمیه ندارند. به تعبیر حضرت آقا: «دانشگاهیان حساس و مؤثر هستند… بروید این اقشار را شناسایی کنید…»، لذا اگر بخواهیم تأثیر قشر دانشجو در کشور را کنترل کنیم باید در جمع دانشگاهیان باشیم و شروع به تربیت افکار و عقاید این قشر حساس و مؤثر کنیم که البته وقتی در دانشگاه سرمایه گذاری کنیم، کارمند، معلم، مهندس، پزشک و…آیندهی کشور را تأمین خواهیم کرد، لذا منویّات حضرت آقا هم عملی خواهد شد ان شاءالله.
