مبانی ساختار تشکیلات اسلامی از نگاه شهید مطهری

اصول و ضوابطی در ساختار نظام اندیشه‏ای شهید مطهری تعبیه شده که به‏وسیله آن‏ها می‏توان تا حدّ زیادی سیمای یک ساختار تشکیلاتی توحیدی را تجسّم نمود.

استاد شهید، سه بُعد مرتبط با هم را برای جامعه قائل است و نقش اساسی را به گرایش و سپس ادراکات و در نهایت رفتار و ساختار می‏دهد. روشن است که بنابراین، او تکامل و رشد ساختار را متناسب با رشد روح جامعه می‏داند؛ ساختار باید به‏گونه‏ای تکامل پیدا کند که هم‏دلی و وحدت جامعه و هدف‏داری آن شدّت یابد.

در طرّاحی ساختار یک تشکیلات، به‏اندازه‏ای باید به‏سمت تقسیم مسئولیت‏ها و پیچیدگی سازمانی پیش رفت که تشکیلات، قدرت وحدت و هماهنگی را داشته باشد. وگرنه موجب ازهم‏پاشیدگی تشکّل خواهیم شد.

تشکیلات اسلامی، محدود نخواهد ماند و تا حدّ ممکن، هم به جهت کیفی و هم کمّی رشد می‏کند. لذا مبنای تحزّب به‏عنوان گروه بسته‏ای که هویتش را در مغایرت با دیگران به‏دست می‏آورد، مردود است. تشکیلات اسلامی، هم رشد می‏کند و هم با تشکّل‏های دیگر، شبکه خواهد شد.

نقش اقتصاد یک تشکیلات، نسبت به فرهنگ آن، فرعی است. نقش تمایلات و انگیزش‏های سازمان نسبت به رفتار سازمانی، اصلی است. تشکیلات اسلامی برای روح تشکّل برنامه‏ریزی می‏کند و به مهرورزی، بسیار بیشتر از اقتصاد و رفاه، اهتمام می‏ورزد.

تشکّل اسلامی، وحدت و عدالت و تفاهم را اصل قرار می‏دهد و نه ساختار و رشد و پیچیدگی ساختاری را. در حالی‏که ساختار غیر اسلامی سعی می‏کند وحدت و هماهنگی را نیز با ساختار خود جبران کند و لذا بسیار شکننده خواهد بود.