حضرت آیتالله جوادی آملی[۱]
وقتی حوزه علمیه بیشتر به خدمت قرآن آمد، دانشگاه هم قرآنی میشود و برای این راه، باید جامعه را هم به سمت قرآن دعوت کرد و بهترین راه آن، این است که قرآن به صورت درس مستقل در حوزهها و دانشگاهها بیان شود.
بهترین راه این است که خود قرآن به عنوان درس مستقل -مانند دروس فقه و اصول- در حوزههای علمیه مطرح شود. تا حوزه قرآنی نشود، دانشگاه قرآنی نخواهد شد و تا حوزه و دانشگاه قرآنی نشود و در خدمت قرآن قرار نگیرند، جامعه قرآنی نمیشود. وقتی جامعه قرآنی نشد، مُهیمن هم نخواهد شد.
علومی که فعلا در حوزهها رایج است، فقه و اصول است و دقیقترین علم رایج، اصول است که فقه در کنار اوست. اول تا آخرِ اصول یکی دو تا آیه هست برای رد کردن. هیچ مسئلهای از مسائل اصول، مبتنی بر قرآن نیست.
هم آیۀ نفر است، هم آیه نبأ که همه محققین برای رد میآورند. کدام محقق را داریم که حجیت خبر واحد را با اینها ثابت کند. همه میآیند و اشکال میکنند و ابطال میکنند. آیهای در اصول نیست که محور بحث اصول باشد. بنابراین، ممکن است یک کسی، اصولیِ ناب و مجتهد مسلّم در اصول باشد و اصلا کاری با قرآن نداشته باشد! وقتی اصول با قرآن کار نداشت و روایات هم فقه را تأمین میکنند، قهراً حوزه از قرآن خالی میشود؛ چه اینکه شده است.
بنابراین، تا حوزه حیات جدید پیدا نکند، قرآن از هجران در نمیآید. وقتی حوزه قرآنی شد، دانشگاه قرآنی میشود، جامعه قرآنی میشود، امت اسلامی هم امت مهیمن میشود. چارهای غیر از این نیست. آنها که با علم اصول آشنا هستند، مستحضرند که الان تقریبا ۵۰، ۶۰ جلد کتاب قوی اصولی داریم که در خصوص استصحاب [است]. با حذف مکررات، تمام بحثهای محوری استصحاب همین یک خط است: «لا تنقض الیقین بالشک». این یک خط، وقتی به حوزه علمیه آمد و در اختیار فحول علما قرار گرفت، همین یک خط، ۵۰، ۶۰ جلد کتاب عمیق را به ما داد. ما از این خطوط عمیق در روایات، فراوان داریم؛ چه برسد به قرآن.
مشکل ما این است که در حوزه، فریضه بودن علم را گرفتیم ولی از انواع علم، غفلت نمودیم، زیرا روایتی که میفرماید: «طلب العلم فریضه»؛ توسط روایت دیگر «انما العلم الثلاثه، آیه محکمه او فریضه عادله او سنّه قائمه و ما خلاهنّ فهو فضل» بیان میشود؛ اما ما در حوزه کنونی، هر سه نوع علم را فقه و اصول گرفتیم و جایی برای قرآن نگذاشتیم! در حالیکه «آیه محکمه» مربوط به جهانبینی و اعتقادات است، «فریضه عادله» مربوط به فقه و اصول است و «سنه قائمه» مربوط به اخلاق و حقوق و … است. وقتی جامعه ما، جوامع الکلم میشود که قرآن در تمام این محورها، پیام اصلی خودش را برساند.
[۱]. بخشهایی از سخنرانی معظمله در اختتامیه مسابقات سراسری قرآن کریم حوزههای علمیه
