کسب علم برای همسران طلاب یک ضرورت است

عهد ظرفیتهایی که کسب علم خانمها در رشد و تعالی خانواده دارد، چیست؟

مقدمی: من با کسب علم خانم‏ها نه تنها موافق هستم بلکه لازم می‏دانم و حتی کسب علم خانم‏های طلبه را لازم‏تر می‏دانم، خانم‏هایی که شوهرهای‏شان طلبه هستند، داشتن علم خصوصاً اگر تناسب داشته باشد باعث رشد خانواده و بچه‏ها می‏شود.

 علت ضرورت کسب علم برای زنان طلبه دو جهت است، یکی اینکه موقعی که ازدواج می‏کنند شوهر درس می‏خواند و سرفراز و عالم بزرگواری می­شود ولی دیگر این زن و شوهر به هم نمی‏خورند یعنی از جهت علمی هم وزن نیستند، کفو همدیگر نیستند و این مشکلاتی را ایجاد می­کند. 

جهت دوم این است که معمولاً آقایان وقتی تبلیغ می­روند می­بایست پاسخگوی خانمها نیز باشند؛ کسب علم خانم کمک می­کند که شوهر در این وادی به خصوص در بین خانمها موثرتر باشد؛ به خصوص مطالبی که مخصوص خانمهاست. در این صورت خانم‏ها برای نیازهای علمی و سوالات شرعی‏شان به آقایان مراجعه نمی­کنند بلکه از همسر مبلغشان پرسش می­کنند؛ در صدر اسلام هم خانم‏ها برای سؤال‏های خودشان موارد زیادی نقل شده که می‏آمدند خدمت حضرت زهرا(س) سؤال می‏پرسیدند

عهد: بسیاری از خانمهای علمای ما این طور نبوده که به لحاظ علمی هم کفو شوهر خود باشند اما زندگی خوبی داشتند و حتی مثل علامه طباطبایی و یا حضرت امام و… که بسیاری از مقامات علمی و عملی خود را مدیون همسرانشان می­دانند؛ این را چگونه توجیه می­کنید؟

مقدمی: بله در زندگی برخی از علما این مورد را داریم ولی موارد زیادی هم بوده که آقا بعد از اینکه مجتهد شده، دیده که این خانم هم ترازش  نیست، جایی می‏خواهد برود خجالت می‏کشد که این خانم همراهش است  ومشکلاتی در زندگی پدیدار می‏شود.

البته فاصله علمی بین زن و شوهر طبیعی است ولی نباید دیگر مثلاً آقا بشود آیت‏الله، ولی خانمش سواد خواندن و نوشتن نداشته باشد یا سواد خیلی پایین داشته باشد؛ این رابطه بین زن و شوهر را ضعیف می‏کند.

در کسب علم خانمها چه نکاتی را باید در نظر بگیرند؟

استاد مقدمی: کارها در این عالم تقسیم شده است؛ به نظر من وظیفۀ اولی و بالذات زن در زندگی حالا چه طلبه و چه غیر طلبه، این است که به اصطلاح پشتیبان زندگی باشد؛ اینکه می‏فرماید از دامن زن مرد به معراج می‏رود؛ باید کسی باشد که زمینه سازی کند که پرواز و معراجی باشد، زمان جبهه همه دل‏شان می‏خواست خط مقدم باشند ولی اجباراً باید یک عده‏ای را می‏گذاشتند برای تدارکات، نمی‏شود همه خط مقدم بجنگند، اگر قرار باشد همه خط مقدم بجنگند لشگر شکست می‏خورد چون پشتیبانی و تدارکات لازم است، در این نظام عالم هم تدارکات و پشتیبانی لازم است و هم سربازان خط مقدم؛ خدا کارها را تقسیم کرده و ما این تقسیمات الهی را به هم می­زنیم. خانم می‏خواهد حتماً خودش، جامعه را رشد بدهد! این مهم است یا اینکه، جامعۀ انسانی رشد و تعالی پیدا بکند؟ خدای تبارک و تعالی انسان‏ها را که آفریده، سبک و سیاق و شکل جسمی و روحی افراد را به گونه‏ای آفریده که برای کارهای مختلف تناسب دارند و اگر همه بخواهند یک کار را انجام بدهند هیچ کدام به نتیجه نمی‏رسند. آن خانواده‏ای که مادر واقعاً نقش مادری دارد، خیلی فرق می‏کند با یک مادری که سر کار یا کلاس بوده، خسته و کوفته آمده منزل و حالا با سرعت کارها را انجام می دهد وقتی  مادری خسته است نمی‏تواند آنچنان که باید، به فرزندان محبّت کند

من گمان می‏کنم همان نظامی را که خدا ساخته قبول کنیم. یعنی در خانه مادر نقش پشتیبانی کننده را داشته باشد، نقش تربیت کننده و آرامش بخش را داشته باشد، مرد هم خط مقدم کارها باشد کارهایی مثل درآمدزایی یا کار فرهنگی سنگین تر را انجام دهد.

روش تحصیل فعلی خانمها راچگونه می بینید؟

یک نظام آموزشی برای حوزه تعریف شده، که مثلاً این درس‏ها را بخوانند تا مجتهد بشوند، آن زمان که این نظام تعریف شده بوده نه ولیّ فقیه داشتیم، نه رئیس قوۀ قضائیه داشتیم نه نمایندگی ولیّ فقیه در دانشگاه‏ها و … حالا تازه آمدیم، همین نظام را برای خانم‏ها هم تعریف کردیم، یک اشکال دیگر هم به آن اضافه کردیم، و آن اینکه، این نظام برای حوزه تعریف شده بود و ما آمدیم درس‏های دانشگاه را که اشکالات خاص خودش را دارد با آن ترکیب کردیم و اشکال‏های حوزه را با اشکال‏های دانشگاه با همدیگر جمع کردیم!

 یعنی الان خانم‏ها که در نظام حوزه درس می‏خوانند واقعاً  روشن نیست که برای چه هدفی این درس را می‏خوانند؟ یک خانمی مثلاً صرف را خیلی خوب خواند، نحو را هم خیلی خوب خواند چهار سال مثلاً ادبیات خواند، بچه‏اش را بهتر تربیت می‏کند؟!  غیر از یک سری درس‏های جنبی که به کار زندگی و تربیت بچه و این حرف‏ها، می­خورد- الباقی دروس  مثل صرف، نحو، ادبیات، منطق و… چه  ربطی به تربیت بچه دارد؟

به نظرم می­بایست جایگاه و ماموریت خانمها را تعریف بکنیم؛ یک خانم چه کارهایی به عهده­اش گذاشته شده است ؟ بچه‏اش را باید تربیت بکند، زمینۀ رشد شوهر را در خانواده فراهم بکند و آرامش بخش در خانه باشد  و… که خود این تبیین جایگاه و رسالتهای زن در خانواده بسیار اهمیت دارد. البته تبیین رسالتهای اجتماعی خانمها در کنار این مطلب مهم می­باشد و مسیر نظام آموزشی ما را رقم می­زند.

اگر یک خانمی بخواهد به صورت فردی تحصیل علم کند، با توجه به جایگاه و موقعیت خود در خانواده، چه هدفی را در این تحصیل خود دنبال کند؟

منابع دینی ما بسیار غنی است، من کسی را می‏شناسم که اصلاً مقید به درس خواندن جامعه الزهرا و حوزۀ علمیه نیست، در خانه مطالعاتی در حوزه های مختلف می‏کند؛ با شوهرش کار می‏کند، یک مقدار هم خودش عربی یاد گرفته برای اینکه بتواند از روایات استفاده بکند، ما کتاب‏های روایی‏مان پر است از آن چیزهایی که یک مادر باید بداند؛ برای اینکه بچۀ خوبی تربیت بکند، اینکه با بچه چگونه برخورد بکند، خواندن و تامل در این متون دینی خودش یک عمر پر برکت می‏طلبد اگر بعداً نظامی ترتیب بدهیم که اینها را دسته‏بندی بکند و واحد درسی کند خیلی کار راحت­تر می­شود. اینکه اگر می‏خواهید بروید خانۀ شوهر باید چه چیزهایی را بدانید، می‏خواهید در خانۀ شوهر بچه‏دار بشوید باید چه چیزهایی را بدانید، تربیت بچه عملاً به عهدۀ خانم‏هاست، اما این مطالب را سر کلاس‏ها یاد خانم‏هایمان نمی‏دهند اگر مادرها اینها را بدانند جامعه رشد پیدا می‏کند،ما باید نظام آموزشی‏مان را اصلاح بکنیم یعنی از اول تمام مشاغل مربوط به خانم‏ها را دسته‏بندی بکنیم، نیازهای علمی خانم‏ها را دسته‏بندی بکنیم بعد طبق این نیاز درس بچینیم، من مخالف نیستم که خانم‏ها بروند جامعه الزهرا یا حوزه علمیه ، ولی می‏گویم حوزۀ علمیه وقتی که می‏خواهد برای خانم‏ها درس بگذارد نباید اکتفای به دروسی مثل صرف و نحو بکند باید مشخص کند که دین راجع به تربیت فرزند چه نگاهی دارد؟ راجع به شوهرداری چه آموزه­هایی دارد؟ راجع به آرامش بخشی در خانه چه می‏گوید؟ صرف و نحو و منطق و اصول و…  هم برای فهمیدن اینها لازم است.

خلاصه همه­ی حرفم این است : برای زن مسلمان خصوصا همسران طلاب، رشد علمی لازم است اما در شرایط و زمینه­ای که مناسب وظایف یک زن مسلمان باشد.

رزومه

استاد مقدمی سطح چهار حوزه در رشته‏ کلام اسلامی می باشد، مدیر کل فرهنگی حوزه، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه، مدیر سابق مدرسه المهدی، مدیر سابق امور مدارس حوزه، معاون پژوهشی مرکز مطالعات حوزه و…ازسوابق ایشان است.

کتاب‏های مهارتی برای طلبه‏ها مثل چگونه مطالعه کنیم، چگونه مباحثه کنیم، چگونه کتاب بنویسیم، چگونه پایان‏نامه بنویسیم، چگونه در دل‏ها نفوذ کنیم که بیشتر برای طلبه‏های مبلغ نوشته شده و نیز کتابی در قواعد فقهیهاز کتب ایشان است.