-علی اصغر سهرابی ،طلبه سطح ۲-قم

1. طرح بحث

هویت طلبگی وکسوت روحانیت، ماهیتاً بگونه ای است که نوع خاصی از زندگی را برای طلبه رقم می زند. هویت طلبه، بر اساس رسالت های طلبگی تعریف می شود و زندگی، بستر حرکت در جهت تحقق این رسالت هاست. پس زندگی طلبه، رسالت محور و آرمان محور است و آنگاه می توان آن را ایده آل نامید که تمام زندگی و اجزاء و ابعاد آن، در جهت انجام رسالت ها و تحقق آرمانها شکل بگیرند و هویت طلبگی، خود را در تمام رفتارها، انتخاب ها و رویکردهای طلبه نشان دهد و انگیزه رسیدن به آرمان طلبگی، در جزء جزء زندگی تبلور یابد.

مدلی که می تواند مجموع مولفه های زندگی را حول یک محور سامان داده و الگوهای رفتاری نظام مندی را برای رسیدن به هدف اصلی و متعالی یک زندگی پیشنهاد دهد را «سبک زندگی» نامیده ایم و برآنیم که در نشریه «خط»، اصول و مبانی و الگوهای پیشنهادی آن را مورد بررسی قرار دهیم. معتقدیم طراحی سبک زندگی طلبگی و ترویج آن، یکی از ضرورت های امروز حوزه برای رسیدن به وضع مطلوب در نظامهای تعلیم و تربیت، پژوهش و تبلیغ می باشد.

• نسبت سبک زندگی با اخلاق و تربیت:

رویکرد سبک زندگی، در واقع رویکردی راهبردی به مسئله حیاتی اخلاق و تربیت در حوزه می باشد. چرا که هم طلبه آرمانی و تربیت شده از نظر نظام تربیتی حوزه را تصویر می کند و هم الگویی جامع و کاربردی از سلوک فردی، اجتماعی، علمی و اخلاقی را به طلبه پیشنهاد می کند.

• پیشینه فرهنگی- تاریخی سبک زندگی در حوزه:

در فرهنگ حوزه، توجه به مقوله «سبک زندگی»، پیشینه قابل توجهی دارد. در لسان اساتید اخلاق، این مفهوم، با عنوان «زی طلبگی» طرح شده است؛ که نشان می دهد قدما نیز بر اینکه طلبه و روحانی، باید نوع خاصی از زیستن را سرلوحه خود قرار دهد، توجه و اصرار داشته اند و این می تواند پشتوانه ای قوی برای طرح بحث «سبک زندگی»، و دستمایه خوبی برای بازخوانی و بازتعریف زندگی طلبگی باشد.

البته به نظر می رسد آنچه که ذیل این عنوان مورد توصیه بزرگان بوده، بیشتر پیرامون وضع ظاهری، سطح زندگی، نحوه حضور در میان مردم و مواردی از این دست می باشد. اما رویکرد ما در «سبک زندگی»، در نظر گرفتن شئون مختلف صنفی و غیر صنفی، ظاهری و باطنی، آشکار و پنهان، و فردی و اجتماعی طلبه می باشد. بر این اساس، باید در مفهوم زی طلبگی توسعه داد و نگاهی جامع به زندگی طلبگی داشت.

• جایگاه سبک زندگی در علوم اجتماعی معاصر:

سبک زندگی (Life style) اصطلاحی است که از ۱۹۳۹ به بعد در زبان انگلیسی رواج یافته و امروزه درادبیات علمی و عامینه غرب، بسیار مورد توجه است. در تعریفی ساده و کلی، می توان سبک زندگی را از منظر علوم اجتماعی، الگوها و شیوه های زندگی روزمره تعریف کرد که نه تنها شامل الگوهای فردی مطلوب از زندگی بلکه شامل تمام عادات و روش هایی که فرد یا اعضای یک گروه به آنها خو کرده یا عملاً با آنها سر و کار دارند می شود.

البته این واژه دراصطلاح عامیانه، بیشتر برای توصیف نوع و گونه خانه و اسباب و اثاثیه ای که فرد آن را مطلوب یا ایده آل خود می داند و به کار می برد گفته می شود. البته این مفهوم نیز مانند بسیاری از مفاهیم دیگر در تمدن غرب، دستمایه نظام اقتصاد سود محور غربی قرار گرفته و در قالب ترسیم سبک زندگی مدرن، نوعی مصرف گرایی افراطی و در نتیجه خرید بیشتر را بر مردم تحمیل نموده است که شاید همین غرض، علت توجه ویژه و جدی دستگاه علمی تمدن غرب به مفهوم «سبک زندگی» و مطالعات علمی پیرامون آن باشد.

• کارکردها و ظرفیت های سبک زندگی
  • نگاه منسجم و جامع به زندگی و توجه به تمام ابعاد آن:

زندگی، هویتی پرمولفه و پیچیده دارد و بالتبع مواجهه با آن، بسیار مشکل است. مثلا اگر بخواهیم کلیت زندگی را تحلیل کنیم و یا زندگی خود را شکل خاصی بدهیم و برای رسیدن به هدفی کلان، برای آن برنامه ریزی جامعی داشته باشیم، با انبوهی از مولفه ها و مجهولات روبرو خواهیم شد.

در چنین فضایی، توجه به «سبک زندگی» می تواند راه حل پیشرو و کارآمدی باشد. چرا که رویکرد سبک زندگی، رویکردی کلان نگر است و الگوهایی بدست می دهد که می توان در قالب آن، به زندگی به عنوان یک واحد نگریست؛ تحلیلی کلان و منسجم از آن داشت؛ برای آن برنامه ریزی جامعی کرده و تمام ابعاد زندگی را در نظام واره ای شکل داد و در جهتی مشخص پیش برد. سبک زندگی، می تواند تمام موجودی حیات انسان را برای رسیدن اهداف عالی خلقت بکارگرفته و آن را مدیریت کند.

• جریان هویت صنفی روحانیت در شرایط و زوایای مختلف زندگی:

کسوت روحانیت، ماهیتا بگونه ای است که تمام شئون شخص را تحت تاثیر قرار می دهد. لذا طلبه، در تمام ابعاد و زوایای زندگی خود، طلبه است. به دیگر عبارت، طلبه در مقام تبلیغ، همان قدر طلبه است که در معاشرت های اجتماعی و یا زندگی شخصی و حتی مسافرت های تفریحی. این حقیقت را می توان در نگاه یکسان عرف به روحانیون در شرایط مختلف دریافت.

لذا باید هویت روحانیت را در تمام زوایای زندگی طلبه جاری و ساری دانست و گونه ای از زندگی را طراحی نمود که در آن، اقتضائات این کسوت مقدس رعایت شود و رفتارهایی مطابق این شان ویژه به اوپیشنهاد گردد. و این یعنی طراحی «سبک زندگی طلبگی».

• تولید مدل های تخصصی سبک زندگی:

طلبگی، رسالت های سنگین و در عین حال متنوعی دارد که تحقق آنها نیازمند تربیت نیروهایی ویژه است. یکی از ظرفیت های مهم «سبک زندگی»، طراحی زندگی های تخصصی بر اساس رسالت های تخصصی حوزه است. این سبک های تخصصی زندگی، تصویر مشخصی از نحوه زندگی در دو مقطع دوران رشد و خدمت، بر اساس رسالت های خاص، پیش روی طلاب قرار خواهد داد و نسبت آنها را با وظایف دیگر طلبگی تعیین خواهد کرد. به عنوان مثال کسی که رسالت های پژوهشی حوزه را وجهه عمل خود قرار داده، چه نسبتی با تبلیغ باید داشته باشد و …

• وارد شدن رسالت های طلبگی در متن زندگی:

سبک زندگی، تمام زندگی را حول یک محور، سامان می دهد و جهت دهی می کند. لذا تمام زندگی، رنگ و بوی غایت و هدف زندگی را خواهد گرفت. در چنین فضایی، طلبه، طلبگی را زندگی خواهد کرد نه اینکه به آن فقط به عنوان یک شغل مانند دیگر مشاغل بنگرد. در فضای سبک زندگی، درس خواندن و پژوهش و تبلیغ، جزئی از متن زندگی خواهند بود نه فعالیتی تحمیلی و اجباری صنفی که همیشه مزاحم یک زندگی راحت و بی دغدغه است.